XX wiek przyniósł narodziny totalitaryzmu, systemu opartego na władzy, terroryzmie fizycznym, jak i psychicznym. Człowiek wobec takiego systemu jest jednostką pozbawioną godności, wolności, a także indywidualizmu. Specyfika każdego systemu totalitarnego polegała na stworzeniu określonego mechanizmu działania, który służył realizacji zadań zgodnych z ideologią spreparowaną na użytek danego systemu. Działania nazizmu zmierzały do realizacji zaprogramowanej przez Hitlera eksterminacji ludzi na tle rasowym oraz do poszerzenia przestrzeni życiowej dla narodu niemieckiego. Totalitaryzm rosyjski dążył z kolei do likwidacji przeciwników, za których uznano różne grupy ludzi, np. duchowieństwo, inteligencję, zdrajców proletariatu. Działania w tym zakresie wymagały specyficznych i dogodnych warunków. Powstawały więc nowe modele rządzenia państwem dostosowane do potrzeb systemów totalitarnych, oparte na kłamstwie, nienawiści, okrucieństwie i strachu. Totalitaryzm wojenny – hitleryzm i stalinizm to czasy błędów i wypaczeń, które spowodowały zburzenie dotychczasowego systemu wartości. Wielu współczesnych polskich i zagranicznych pisarzy podjęło ten problem. Chcieli ukazać oni prawdę o ostatnich rozdziałach historii, o ich wpływie na świadomość i psychikę ludzką. Wśród nich znajdują się takie nazwiska jak: Tadeusz Borowski, Zofia Nałkowska, Gustaw Herling-Grudziński, Hanna Krall, Kazimierz Moczarski oraz Albert Camus.
George Orwell poruszył problem totalitaryzmu w dwóch słynnych powieściach: „Folwark zwierzęcy” i „Rok 1984”, które łączy jedna przewodnia idea: wrogość wobec systemu totalitarnego dążącego do podporządkowania sobie jednostki. „Folwark zwierzęcy” jest parabolą pozornie tylko opisującą losy gromadki zwierząt, które przejęły władzę na folwarku pana Jonesa. Zwierzęta, niczym bolszewicy w Rosji, przeprowadzają rewolucję, zdobywają władzę, a następnie sprawują bezlitosne i bezwzględne rządy totalitarne, które cechuje: autokratyzm, ograniczona wolność, propaganda, kult jednostki, stosowanie aparatu przymusu, a także militaryzacja państwa. Życie zwierząt na folwarku jest odzwierciedleniem życia ludzi w państwie zdominowanym przez system totalitarny. Z kolei w „Roku 1984” Orwell przedstawił losy człowieka w systemie totalitarnym, w którym pozbawiony jest on wszystkich podstawowych praw, ponadto wciąż podlega odgórnej kontroli. Winston Smith – główny bohater powieści, typowy urzędnik państwowy, w książce jest symbolem zwykłego, szarego człowieka w konfrontacji ze zniewalającym systemem.
Nad egzystencją społeczeństwa czuwała Partia, na której czele stał Wielki Brat, nikt dokładnie nie wiedział kim właściwie był i czy w ogóle istnieje. Był jednak wszechobecny, a jego wizerunki spoglądały na obywateli z wielkich plakatów, a nawet monet. Partii przyświecały dwa cele „zawładnąć całą kulą ziemską i zlikwidować raz na zawsze swobodę myślenia”. Nad życiem obywateli czuwała nieustannie Policja Myśli, która za jakikolwiek przejaw niesubordynacji mogła aresztować lub ewaporować człowieka. „Na ogół nie było procesów, żadnych komunikatów o aresztowaniu. Ludzie po prostu znikali – zawsze nocą. Twoje nazwisko usuwano z ksiąg metrykalnych, wymazywano każdy ślad twego co robiłeś w życiu”. Winston uświadamiając sobie swoją nienawiść do Wielkiego Brata i Partii przyjmuje postawę buntu wyrażającego się poprzez zakazany romans z Julią oraz próbę wstąpienia do rewolucyjnego Braterstwa. Walka Smitha o godność jednostki, prawo człowieka do miłości i prawdy z góry skazana jest na niepowodzenie. Winston zostaje zdradzony, zmanipulowany i wyzuty z ostatnich ludzkich uczuć. Staje się ofiarą systemu. Aresztowany i torturowany, wyrzeka się swojej miłości, a co najgorsza siebie samego.