Totalitaryzm w literaturze i sztuce

Wszyscy twórcy ukazują totalitaryzm jako ustrój negatywnie wpływający na jednostkę. Mówią o nim jako o ogromnym zagrożeniu, które niszczy człowieka psychicznie, fizycznie i emocjonalnie. Jednak każdy z twórców zwraca uwagę na jego destrukcyjny wpływ nieco w innych sposób. W swoich utworach pokazują trochę inne aspekty ustroju, patrząc nań z różnej perspektywy. Zofia Nałkowska przekazuje w „Medalionach” prawdę o totalitaryzmie poprzez fakty, które same w sobie są wymownym świadectwem okrucieństw systemu. Autorka pokazuje jak nazizm rujnuje system wartości człowieka, burząc porządek świata. Stosowanie kontrastów przez Nałkowską wzmacnia siłę faktów. Tadeusz Borowski, jako ocalony więzień obozów koncentracyjnych Auschwitz i Dachau, ukazuje w swoich opowiadaniach totalitaryzm przez pryzmat wydarzeń, które ma w pamięci. W swoich utworach próbuje wyjaśnić jak sytuacja, w której człowiek się znajduje, może wpłynąć na jego postępowanie i tok rozumowania. Mówi o tym, że człowieczeństwo nie jest wartością trwałą, stałą. Dehumanizacja w sytuacji zagrożenia postępuje szybko i gładko, a głód i lęk o życie zmieniają człowieka szybciej niż można to sobie wyobrazić. Psychika ludzka ulega wypaczeniom i przed tym ostrzega Borowski. „Inny świat” Gustawa Herlinga – Grudzińskiego także pokazuje destrukcyjny wpływ totalitaryzmu na psychikę i przede wszystkim moralność człowieka. Podobnie jak u Borowskiego występuje tutaj zlagrowanie. Grudziński tworzy pojęcie tzw. nowej moralności, obowiązującej w granicach obozu. Autor zabrania także jednoznacznego oceniania bohaterów swojej powieści z perspektywy czasu, gdyż nam nie przyszło przeżyć tego, czego oni doświadczyli. Pisarz, także więzień łagru, wierzy jednak, że nawet w tak ekstremalnych i niebezpiecznych warunkach jest miejsce na bohaterstwo, człowieczeństwo. Mówi, że istnieje możliwość ocalenia podstawowych wartości moralnych. W świecie łagrów Grudziński dostrzega trwałość ponadczasowych zasad i praw ludzkich. George Orwell tworzy wizję państwa totalitarnego i obraz jego przywódcy po to by pokazać, że każda idea może rodzić przemoc, zniewolenie. Tak dzieje się wówczas, gdy jednostki, które ją stworzyły zapominają, do czego zostały powołane. Niezwykła forma jego utworów – paraboliczność „Folwarku zwierzęcego” oraz antyutopijność „Roku 1984” – dodatkowo podkreślają uniwersalność przesłania, jakie zawarł twórca w swoich dziełach. Chociaż inspiracją do ich napisania były wydarzenia historyczne w Rosji, to jednak Orwell uświadamia, że natura człowieka zawsze pozostaje taka sama. Każdy z nas jest w pewien sposób łatwowierny i naiwny. Człowiek więc może dać się szybko skusić pięknymi i wzniosłymi hasłami, jeśli nie zachowa rozsądku i uporu. Orwell ostrzega człowieka przed zgubnymi ideami ustroju totalitarnego. Autor w swojej nieco fantastycznej wizji przyszłości pokazuje, że totalitaryzm nie jest zjawiskiem marginalnym i zagrożenie nim jest zawsze aktualne, a skutki jego rozwoju mogą być tragiczne.