Twórcą pojęcia utopia w znaczeniu współczesnym jest Tomasz Morus. W swoim dziele pt. Książeczka zaiste złota i niemniej pożyteczna jak przyjemna o najlepszym ustroju państwa i nieznanej wyspie Utopii ukazał wyobrażenie wyspy szczęśliwej. Tytuł dzieła Morusa jest niejednoznaczny, ponieważ słowo to może pochodzić zarówno od greckiego outopos (nie-miejsce, miejsce nieistniejące), jak i od eutopia (dobre miejsce). Uważa się, że ta dwuznaczność jest zabiegiem zamierzonym.
Bohaterem Utopii był Rafał Hytlodeusz, który wybrał się w podróż do Nowego Świata. W swojej podróży natrafił na wyspę znacząco oddaloną od reszty świata. Jej założycielem był Utopos, znakomity wódź. Z dzikiego ludu stworzył on cywilizowany naród, mówiący jednolitym językiem. Utopia, wyspa otoczona wysokim murem, odizolowana od świata zewnętrznego, była kolebką państwa doskonałego. Autor przedstawiał ustrój Utopii jako najlepszy z możliwych – władza miała być wybierana przez lud na okres kadencji, a sprawiedliwe, wolne od nadużyć sądy opierały swoje wyroki na zasadach moralnych. W ten sposób, nieznający zła i równi wobec prawa ludzie dążyli do powszechnego dobrobytu w państwie. Własność prywatna była zakazana, na rzecz wspólnych dóbr całego kraju. Morus zastosował także podział pracy na lekką i ciężką. Świadomi wspólnego wysiłku ludzie pracowali w cyklicznych zmianach. Nie istniał kult jednostki, społeczeństwo Utopii było równe, egalitarne. Dla Utopian ważne było nie tylko zaspokojenie potrzeb materialnych, ale i umysłowych. Zajmowali się między innymi filozofią, oraz kwestią istnienia człowieka w świecie.
Tomasz Morus stworzył swoją Utopię, aby ukazać współczesnym nowe perspektywy i możliwości stworzenia państwa respektującego prawa swoich obywateli. Pragnął napełnić czytelników wiarą w urzeczywistnienie utopii, choćby w niewielkim zakresie, wyrwać ludzi ze stanu biernego godzenia się na istniejące, niezadowalające stosunki społeczne. Utopia Morusa zakładała protest przeciwko kapitalizmowi, władzy absolutnej oraz nędzy obywateli XVI wiecznej Anglii. Projekt idealnego państwa autorstwa Tomasza Morusa zakładał zniesienie własności prywatnej, będącej przyczyną ubóstwa szerokich warstw społecznych, opierał się na zasadzie sprawiedliwości, wyznaczanej przez prawa naturalne i prawa rozumu. Założenia Tomasza Morusa były bliskie założeniom socjalizmu utopijnego Marksa i Engelsa. Stanowiły także swoistą satyrę na rzeczywistość angielską za rządów Henryka VIII, co wyrażało się przede wszystkim w antywojennych postawach mieszkańców Utopii. Tomasz Morus zdawał sobie jednak sprawę z niemożności szybkiej realizacji swoich utopijnych postulatów. Wyraził to komentarzu do Utopii: Wiele czasu, myślę, upłynie, nim przejmiemy od nich – Utopian, jakiekolwiek zwyczaje, o tyle lepsze od naszych.