Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – streszczenie II księgi

Druga księga powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacego Krasickiego opisuje pobyt tytułowego bohatera na wyspie Nipu. Posiada ona wszelkie cechy gatunku zwanego utopią miejsca. Celem pobytu jest przede wszystkim reedukacja oraz poznanie praw rządzących idealnym państwem. Wykorzystany został schemat ucznia i mistrza, bowiem to Xaoo zapoznaje Doświadczyńskiego z zasadami panującymi wśród społeczności Nipuanów. Krytykuje jednocześnie mentalność Europejczyków, wojny, materializm oraz hedonizm. Podkreśla, że wychowanie powinno składać się z trzech etapów:
poznania ucznia,
wyzbycia złych skłonności,
wpajania prawych zasad uczciwości.

Nauka i wychowywanie mają charakter indywidualny. Historia wyspy nie jest spisana, a przekazywana w formie ustnej, z pokolenia na pokolenie. Mieszkańcy Nipu wierzą w jednego Boga, którego nazywają „Najwyższą Istnością”. Nie istnieje natomiast instytucja kościoła. Podczas nauki uprawy ziemi nauczyciel podkreśla wyższość pracy i doświadczenia nad wiedzą teoretyczną. Nipuanie nie znają żadnych ustrojów politycznych, nie uznają żadnej zwierzchności, prócz tej rodziców nad dziećmi. Wszyscy są równi, nie ma podatków, bo o przyszłość rodziców zatroszczą się dobrze wychowane dzieci. Xaoo gloryfikuje również pojęcie pracy. Także sądy winnych obywateli wyglądają diametralne inaczej, aniżeli w przypadku Europejczyków. Wszyscy odnoszą się do siebie z ogromnym szacunkiem, nikt nie jest poniżany ani zniesławiany. Nie istnieje żadna władza zwierzchnia, żaden rząd. To Nipuanie sami decydują o najważniejszych problemach i rozstrzygają spory. Warto podkreślić, iż tubylcy nie znają ani kruszców, ani żadnej broni. Wyzbyli się wszystkiego czym można wyrządzić krzywdę drugiemu człowiekowi, w imię pokoju oraz dobra ogółu.

Symetria, równość, porządek, czystość są wyznacznikami piękna na Nipu. To zaprzecza niejako estetyce zbytku, która za główny wyznacznik piękna stawiała przepych. Piękno Nipuanów okazuje się lepsze, bo nie wzbudza w mieszkańcach nowych pragnień, są szczęśliwi, bo nie potrzebują nic więcej nad to, co posiadają. Życie na tej wyspie opiera się na zasadach równości, wolności i sprawiedliwości społecznej.