Św. Augustyn powiedział, że tylko dzięki naszej wierze wiemy cokolwiek o istnieniu aniołów. Spotykamy się z nimi we wszystkich religiach świata. Dla większości z nas anioł to białe skrzydła, to symbol boskiej siły ingerującej w nasze istnienie na każdym wirażu życia, gdy grozi nam niebezpieczeństwo. Takie bowiem wynieśliśmy wyobrażenie o nich z czasów dzieciństwa. Zanim nauczymy się dobrze rozumieć otaczająca rzeczywistość nasi rodzice nauczą nas pierwszej, najprostszej , a przecież wyjątkowej modlitwy Aniele Boży. Anioł z wielkimi skrzydłami strzegący dwójkę dzieci przechodzących przez kładkę… każdy z nas na pewno dobrze zna ten obraz. Ale czy oddaje on całą istotę anielskiego bytu?
Greckie „angelos” oznacza wysłańca, posłańca, zwiastuna. Według Biblii anioły są samodzielnymi, wolnymi, czystymi i rozumnymi duchami. Są nieśmiertelnymi przybyszami z wieczności, duchami światłości, obrazem i podobieństwem Boga. Odbija się w nich świętość, miłość, mądrość i piękno Boga. Posiadają emocje, mają ogromną siłę i moc. Pomimo, iż nie mają ciała, mogą ukazywać się ludziom w snach, wizjach czy na jawie, przybierając wówczas postać młodzieńców przywdzianych w szaty o niezwykłej bieli. Heraklit z Efezu twierdził, że „wszystko płynie, nic nie trwa”. Nie tyczy to się jednak aniołów, które nie mają dni ani lat, są wiecznie młode. Jako że są sługami bożymi wśród ludzi, mają powierzone pewne zadania: wykonują wolę Boga, napełniają ludzi nadzieją, są zwiastunami, nosicielami dobrych wiadomości. Niosą pomoc, ocalenie, udzielają natchnienia, pouczają oraz wspierają w wykonywaniu zadań. Każdy z nich to „mistrz duchowy człowieka i towarzysz podróży”. Anioł stróż od urodzenia do śmierci otacza człowieka swą opieką i wstawiennictwem. Oprócz tego, że uobecniają Boga, adorują Go, okazując mu wdzięczność, miłość i uwielbienie.
Ten temat jest ciągle aktualny i żywy – jest doskonałym motywem chętnie podejmowanym przez twórców literatury, filmu i muzyki. Można go więc przedstawić w oparciu o analizę porównawczą różnych utworów z Biblią.
Zaczynając od mitologicznych istot (konkretnie Erosa i Tanatosa), które są podobnie jak w Biblii, silnymi, przystojnymi i dobrze zbudowanymi młodzieńcami. Eros ma również inny wygląd: jest figlarnym chłopczykiem z malutkim łukiem i strzałeczkami. Tanatos zaś „ma skrzydła u ramion i pochodnię w ręce, stoi cichutki i smutny z pochyloną głową, jakby opłakiwał nieboszczyka, nad którym mu czuwać kazano”. Cytat ten dodatkowo pokazuje funkcję, jaką pełni Tanatos – jest aniołem śmierci w służbie u Hadesa. „Poświęca człowieka na ofiarę bóstwom podziemnym i na zawsze odrywa od ziemi”. Możemy go więc po części kojarzyć z szatanami, zabierającymi duszę do piekła. Eros jest opiekunem miłości, bogiem płodności, patronem małżeństw. (Anioły nie pełnią takiej roli, czuwają nad wszystkimi ludźmi.) Rozbudza miłość, która kojarzona jest przez nas z życiem, możemy więc określić go aniołem życia. Jedni mówią o nim, że „życie ludzkie ozdabia kwiatami najpiękniejszych uczuć”. Inni twierdzą, że potrafi także wzbudzić niechęć. Zatem Eros i Tanatos, podobnie jak chrześcijańskie anioły pełnią rolę wysłanników i pośredników pomiędzy ludźmi a bogami (Bogiem).
Współcześni autorzy podejmują polemikę z Biblią jeśli chodzi o konkretne przymioty aniołów, ich liczbę, etc. Poczynając od liczby, Biblia podaje, że jest ich nie zliczenie wiele, ( i tylko sam Pan Bóg wie ilu dokładnie) wśród których wyróżnia się 7. Podmiot liryczny w wierszu Zbigniewa Herberta „Siódmy anioł” wspomina tylko o 7 archaniołach – wg niego w liczbie siedem wyraża się doskonałość. Nie wspomina nic o pozostałych zastępach, czy rzeszach aniołów, co pozwala nam sądzić, że ich nie ma. Wymienia tych siedmiu z imion i po krótce pisze, czym się zajmują. Bynajmniej nie opiekują się światem ani człowiekiem jako stróże, przewodnicy czy pośrednicy. Mają swoje zajęcia.
Czy istnieją anioły niedoskonałe? W Biblii przykładem jest szatan, a w XX wieku – takim aniołem jest Szemkel, bohater wspomnianego przed chwilą wiersza. Ma z żydowska brzmiące imię, jest czarny i nerwowy, nie ceni swej godności. Sprzeniewierzył się swojej anielskości, przeszedł na ludzką stronę – przemyca grzeszników do nieba, za co był wielokrotnie karany. Może dlatego jest po ludzku człowiekowi bliski i prawdziwie anielski, choć jego postępowanie może budzić pewne moralne wątpliwości. Drugim przykładem niedoskonałego anioła jest Giordano, bohater filmu pt. „Anioł w Krakowie”. W niebie wydaje się nie mieć żadnych zadań – żyje beztrosko. [FRAGMENT FILMU 1:20] Po zesłaniu na ziemię, zmienia się. Musi szerzyć dobro, dawać dobry przykład, pomagać ludziom. Jest grzeczny, uprzejmy, wrażliwy, ciepły, spontaniczny – po prostu miły człowiek. Umie się cieszyć, odczuwać radość życia, wszystko mu się na ziemi podoba, koń czy pociąg wywołują u niego entuzjazm.
Kolejnym pytaniem jest, czy anioły posiadają skrzydła? W wyobrażeniach biblijnych przedstawiane są ze skrzydłami symbolizującymi szybkość i gotowość, ale tak naprawdę ich nie mają. Podobnie skrzydła Giordano. Pomijając to, że są upaprane – są odczepiane. Podobnie zatem jak u aniołów biblijnych – ich rola ogranicza się tylko i wyłącznie do symbolu.
Porównać anioły przeze mnie przedstawione można zarówno pod względem koloru. Pierwszym, najbardziej charakterystycznym i najczęściej przedstawianym aniołem, jest anioł biały. Kolor ten jest wyrazem i symbolem światła, pierwotnej mocy życiodajnej i twórczej, czystej boskości. Biel postrzegana jest także jako oznaka nadzmysłowego boskiego światła i płomienia Ducha Bożego. Czerń w Egipcie była barwą światła podziemnego i antybóstwa Seta, egipskiego szatana. Widzimy tu więc grę imion: Set -> Seth. Symbolizowała bunt przeciwko boskiemu porządkowi życia – więc kolor i po części imię głównego bohatera „Miasta aniołów” to nie przypadek. Tylko dlaczego, w takim razie inni aniołowie też są czarni, skoro dalej służą Panu? Może dlatego, że czerń jako zupełny brak wszystkich barw oznacza także całkowity brak życia. To by się zgadzało, ponieważ bez dotyku, smaku, zapachu, anioły nie czują że żyją. Ostatnim kolorem, o którym chciałam wspomnieć, jest zieleń. [FRAGMENT PIOSENKI 0:20] Zielony kolor aniołów z piosenki Starego Dobrego Małżeństwa może pochodzić od koloru lasów bieszczadzkich, bądź od błogosławionego życia jakie tam wiodą. Zieleń jest także symbolem wiecznej ojczyzny, którą są dla nich Bieszczady, gdzie kryją się w trawie i w opuszczonych sadach.
Anioły zyskały również nowy wymiar – w książce Doroty Terakowskiej pt. „Tam, gdzie spadają anioły” – stanowią obiekt rozumowego i zmysłowego poznania. W ujęciu alegorycznym mogą być uznawane za głębokie „ja” bohatera, w ujęciu tematycznym jako figura obrazowo-stylistyczna Ave wskazuje na uwarunkowania psychologiczne będące przyczyną nasilania się zła w życiu Ewy i w końcu, w porządku mitycznym, anioł i diabeł są odwołaniem do symboliki światła i ciemności i jako dwa pierwiastki: dobry i zły ciągle walczą w człowieku o to, który ma dominować. Zostało to pokazane również za pomocą gry imion: Ewa (Eva) – Ave – Vea.
Płaszczyzna porównawcza zawiera symbolikę bardzo trudną do interpretacji, ponieważ każdy twórca widzi i przedstawia postać anioła inaczej. Istota tego motywu jest jakby tęsknotą człowieka za czymś, co jest trudno osiągalne i jednocześnie obawą, która wiąże się z postacią anioła upadłego. Każdy z utworów niesie jakieś przesłania: obawy, nauki, przestrogi, wskazuje drogę postępowania, zmusza do myślenia, do oceny własnego postępowania i wytycza kierunki dalszego działania.